آزمایش آنلاین خاک کشاورزی – سفارش آنلاین آزمایش خاک، آنالیز نتایج و توصیۀ کودی

آزمایش خاک کشاورزی چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش خاک کشاورزی برای حاصلخیزی خاک و اضافه کردن کودها و توصیه‌هایی که عملکرد را به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش دهد، بسیار حائز اهمیت است.

خاک کشاورزی اگر به‌صورت دقیق در آزمایشگاه خاک تفسیر شود و با توجه به نوع، بافت خاک کود را اضافه شود، بازده محصول بسیار افزایش می‌یابد.

از طرفی نیز استفاده کردن بیشتر از حد مجاز کودها و‌سموم و رعایت نکردن استانداردهای آن یکی از مهم‌ترین بحران‌ها در کشت محصولات است. 

اگر از کودهای کشاورزی بیش از حد استاندارد استفاده کنیم باعث ناسالم شدن محصولات می‌شوند و از جهت دیگر هزینه‌های ببشتری را باید صرف کنیم. 

خاک‌های ایران اکثرا با کمبود مواد آلی مواجه هستند، بنابراین کشاورزان و گلخانه‌داران نمی‌توانند بدون مصرف صحیح کود محصول با بازده مناسب را تولیدکنند.

برای سفارش آنالیز خاک و دریافت مشاوره با شماره های زیر تماس حاصل فرمایید:    ۰۲۱۶۶۹۰۸۶۰۰       ۰۹۱۰۳۰۳۰۴۳۳

کلید حل این مشکل آزمایش خاک و توصیۀ کودی با توجه به نتایج آزمایش است.

اطلاعات کلی که از آزمایش خاک به‌دست می‌آورید شامل اندازه‌گیری  هدایت الکتریکی، PH، بافت خاک، مقدار مادۀ آلی خاک، آهک و عناصر پرمصرف و‌کم‌مصرف است. 

محصولاتی برای آزمایش خاک وجود دارند که به‌صورت «کیت تست خاک» قابل خریداری هستند و برخی ازین محصولات قادر به آنالیز ۱۴ پارامتر در خاک هستند. گزارش‌ها و نتیجۀ تست آنالیز توسط پرینتر چاپ می‌شود و به کشاورز یا گلخانه‌دار تحویل داده می‌شود. بعد از جواب نتایج توصیه‌های کودی جهت سلامت و نیازهای خاک به شما ارائه می‌شود.

فاکتورهای مهم که اندازه گرفته می‌شوند موارد زیر هستند:

کربن آلی

نیتروژن 

فسفر

پتاسیم

مس

منگنز

هدایت الکتریکی یا EC

روی

گوگرد

عنصر بور

آهن خاک

آهک (مخصوص خاک‌های اسیدی)

گچ (مخصوص خاک‌های قلیایی)

اسیدیته یا PH

چرا لازم است آزمایش خاک را انجام‌ دهیم؟

۱- یک مزیت مهم آزمون خاک کشاورزی این است که متوجه نوع خاک و میزان مواد غذایی و‌عناصر موجود در خاک می‌شویم.

۲- میزان عنصرهایی که بعد از اضافه شدن کود به خاک کشاورزی درآن آزاد شده را می‌توان در آزمایش خاک بدست آورد.

۳- برخی موارد مثل اسیدیته یا ph، شوری یا EC، بافت خاک و‌فاکتورهای دیگر را نیز می‌توان توسط آزمون خاک‌ کشاورزی اندازه‌گیری کرد.

به علت خشک‌سالی‌های اخیر و آبیاری‌های زیاد و عوامل طبیعی کیفیت خاک کشاورزی در کشور افت پیدا کرده‌است.

بنابراین با توجه به هزینۀ بالای نهاده‌های کشاورزی و انجام عملیات کشت به‌طور آگاهانه بهتراست آزمون خاک انجام شود که درنتیجۀ آن اصلاح خاک کشاورزی را انجام می‌دهیم و همین کار باعث صرفه‌جویی و مدیریت درست هزینه‌ها می‌شود.

آزمون خاک چند مرتبه باید انجام گیرد؟

حداقل لازم است که هر ۲-۳ سال یک مرتبه آزمون خاک برای چمن، درخت‌ها و‌گیاهان چند ساله انجام شود. این کار به این دلیل مهم است که مشکلات کمبود عنصرهای غیرفعال در بخش ریشه‌ها را تشخیص دهیم. قبل از اینکه سرمایه‌گذاری لازم را برای کشت انجام‌ دهید، بهتراست این موارد را بررسی کنید.

لازم است گیاهان یک‌ساله هر دوسال یک مرتبه آزمایش خاک را انجام دهید.

هرچه محصول شما از نظر کیفی اهمیت بالاتری داشته باشد، به مدیریت دقیق‌تر و اصولی‌تری نیز نیاز دارید تا بهترین بازده و عملکرد را داشته‌باشید. از موارد مهمی که موجب افزایش کمی و کیفی محصول می‌شود تغذیه و‌کوددهی درست و اصولی است که مبنای علمی داشته باشد و برای این‌ کاربه آزمایش خاک نیاز است.

آزمایش خاک دارای چه مرحله‌هایی است؟

مراحل آزمون خاک در حالت کلی ۴ قسمت است:

۱- نمونه‌برداری از خاک کشاورزی انجام می‌شود.

۲- خاک به‌صورت آزمایشگاهی تجزیه می‌شود.

۳- نتیجۀ تجزیۀ خاک را تفسیر می‌کنیم.

۴- در نهایت توصبه‌های کودی داده می‌شود.

نمونه‌برداری از خاک

اولین مرحله در آزمون خاک نمونه‌برداری اصولی و صحیح خاک در مزرعه یا گلخانه است.
دومین مرحله فرستادن خاک به آزمایشگاه و آنالیز عناصر و بافت خاک توسط مسئول آزمایشگاه است.
مرحلۀ نهایی بررسی و‌تحلیل نتیجۀ حاصل از آنالیزخاک و توصیه‌های کودی و سایر موارد بر مبنای برگۀ آزمایش خاک می‌باشد.

نمونه‌های خاک که از مزرعه یا باغ گرفته می‌شوند بسیارمهم هستند به دلیل اینکه آزمایش‌ها و نتایج تجزیه و تحلیل برمبنای نمونه‌ها هستند.

توجه کنید که دقت نتیجۀ آزمایش تا حد زیادی به مراحل نمونه‌برداری بستگی دارد. برای اینکه نمونه‌ای دقیق و واقعی تهیه کنید موارد زیر را رعایت کنید:

-حداقل وزن نمونۀ خاک باید ۴۰۰ گرم باشد.

-مقدار خاکی که از مزرعه جمع‌آوری می‌کنید و به آزمایشگاه می‌برید باید ۱-۱.۵ کیلوگرم باشد.

-نمونه را در پاکتی پلاستیکی بریزید و بعد ازآن پاکت را در یکپاکت دیکر بگذارید.

-اطلاعات را که در متن گفته شده روی پاکت بنویسید و حتما دقت کنید پاک نشوند.

در صورت وسیع بودن زمین خودرا بذمبنای نوع زمین، نوع گیاه و شیب‌دار یا مسطح بودن آن تقسیم‌‌بندی کنید.

نمونه‌ها چند نوع دارند؟

نمونه‌های خاک به سه نوع تقسیم می‌شوند:

-ساده

-مرکب

-دست‌نخورده

-نمونۀ دست‌خورده

چنان‌چه هرکدام از نمونه‌هایی را که برداشت کردید جدا آزمایش، مطالعه و آنالیز کنید به آن نمونۀ ساده می‌گوییم.

مخلوط نمونه‌های ساده و ایجاد یک نمونه و آنالیز آن را نمونۀ مرکب می‌گوییم.

نمونه‌هایی که ساختار خاک در آنها حفظ شده‌است را نمونه‌های دست‌نخورده می‌نامیم.

برعکس مورد بالااگر حالت خاک حفظ نشود و ساختار آن بهم بخورد به آن نمونۀ دست‌خورده گفته می‌شود.

وقتی که خاک مزرعه یا باغ از لحاظ رطوبتی حالت به اصطلاح «گاورو» داشته باشد ورطوبت به میزان ظرفیت زراعی باشد، نمونه‌‌ها جمع می‌شوند. که زمان آن در فصل پاییز پس از برداشت محصولات و در بهار قبل از کشت محصول انجام می‌شود.

ابزاری که برای نمونه‌برداری از خاک لازم دارید چیست؟

-متۀ مخصوص نمونه‌برداری

– اگر امکان تهیۀ مته نبود بیل یا بیلچه (سعی کنید بیل یا بیلچه را ضد زنگ انتخاب کنید).

سطل پلاستیکی 

کلنگ ویا کاردک

کیسۀ پلاستیکی

کاغذ یا برچسب نمونه‌برداری

چه روش‌هایی برای نمونه‌برداری وجود دارند؟

۱- محور مختصات

۲- روش شبکه‌بندی

۳- چندضلعی (که دراین روش چند ضلع را که مشخص نیستند انتخاب و محل رسیدن آنها بهم را با علامتی مشخص می‌کنیم در حقیقت چندضلع نامشخص را در نظر می‌گیریم و کحل تلاقی آنها را علامت می‌زنیم).

۴- زیگزاگی ( دراین روش برمبنای اینکه محصول ما جزء گیاهان زراعی یا صیفی‌جات باشد ار عمق ۰تا۳۰ سانتی‌متر نمونه‌ها را جمع‌آوری می‌کنیم. حا آنکه برای باغ‌ها و درختان نمونه‌های ما از عمق ۱۴۰ سانتی‌متری برداشته می‌شوند. در درختان نیز نوع درخت و تقسیم لایه‌ها و پروفیل خاک مهم است و نمونه‌ها از عمق ۰-۴۰ و ۰-۸۰ و ۸۰-۱۲۰ جمع می‌گردند).

نمونه‌برداری از باغ‌ها

روش نمونه گرفتن از باغ‌ها کمی متفاوت است و از اهمیت زیادی برخوردار است و باید نمونه‌ها با دقت جمع‌آوری شوند.

مناسب‌ترین روشی که برای نمونه‌برداری از باغ‌ها توصیه می‌کتیم روش «لوزی» است. ابتدا به‌طور تصادفی قطعه‌هایی را از قسمت‌های اول، آخر و چپ و راست انتخاب می‌کنیم و در بخش سایه‌انداز درخت یعنی قسمتی که ریشه‌های فرعی درآن وجود دارند، یک چاله با عمق حدود ۱۰۰ سانتی‌متری می‌کنیم. پس از این مرحله از عمق‌های ۰-۳۰ و ۳۰-۶۰ و ۶۰-۹۰ سانتی‌متری به‌صورت جدا نمونه‌ها را جمع می‌کنیم.

چه زمانی برای آزمایش خاک مناسب است؟

مناسب‌ترین زمان جهت آزمون خاک در آغاز بهار وآخر پاییز می‌باشد. فعالیت‌های کشاورزی در این بازه‌های زمانی کمتراست و می‌توانیم خاک را آزمایش کرده و با تفسیر نتایج کودهای دامی و کود پاییزه و‌بهاره را به خاک‌ کشاورزی اضافه کنیم.

وقتی در آخر فصل پاییز آزمون خاک را انجام می‌دهیم این امکان را برای کشاورز به وجود می‌آورد که کود را با شخم و زیرو رو کردن به خاک کشاورزی اضافه کند.

در اوایل بهار آزمایش  بیشتر مواد غذایی و عناصر خاک و به‌ویژه نیتروژن را نتایج نمونه‌های خاک کشاورزی مشخص می‌کند.

زمان آزمون خاک برای زمینی که کشت درآن شروع نشده و‌تازه تصمیم به کاشت محصول دارید فرقی نمی‌کند چون هدف ما تشخیص بافت، اسیدیته، شوری و سایر ویژگی‌ها است. 

از جهت دیگر ممکن است که آزمایش خاک برای زمینی باشد که زیر کشت رفته‌است، در اینجا باید بعد از برداشت نمونه‌برداری و آزمایش خاک را انجام داد که به‌طور معمول همزمان با اواخر پاییز است.

علت انجام آزمایش خاک در پاییز

علت اینکه آزمون خاک در پاییز انجام می‌شود این است که املاح و مواد و عناصر حاصل از کشت قبلی که همراه آبیاری شسته نشده‌اند یا توسط گیاه جذب نشده‌اند را می‌توانیم بررسی کنیم و مورد دیگر این است که قبل از بیدارشدن درخت که در اسفندماه است در اوایل زمستان با توجه به نتیجۀ آزمون کارهای اصلاحی را برای باغ، زمین زراعی یا گلخانه انجام دهیم.

برای نمونه‌برداری اگر سطح زیرکشت کمتراز ده هکتار باشد و شرایط خاک از لخاظ شیب، رنگ، بافت و سایر ویژگی‌ها یکسان باشد می‌توانیم ۱۰ هکتار را یک واحد در نظر بگیریم. ولی چنانچه وضعیت در این ده هکتار یا مساحت مورد نظر شما در قطعات مختلف خاک تحت کشت متفاوت است باید از هر قطعه یک‌ نمونه تهیه کنید و به آزمایشگاه برای بررسی بدهید.

اگر مساحت زمین شما از ده هکتار بیشتر باشد باید زمین را به قطعه‌های کوچک‌ترمثلا ده‌هکتاری تقسیم کنید و ازهر قسمت یک نمونه تهیه کنید.

مثلا یه زمین ۳۰ هکتاری به ۳ قطعۀ ده هکتاری تقسیم می‌شود.

چگونه از خاک کشاورزی نمونه‌برداری کنیم؟

درمرحلۀ اول زمین خودرا از لحاظ رنگ، میزان فرسایش و نوع محصول به قطعه‌های یکسان تقسیم می‌کنیم.

به اندازه ۵ سانتی‌متر ازروی خاک را کنار می‌زنیم و پس از آن یک چاله با عمق ۳۰ سانتی‌متر می‌کنیم.

دیواره‌های چالۀ کنده‌شده را به اندازۀ ضخامت ۳ سانتی‌متری خراش می‌دهیم. خاک‌هایی که خراشیده شده را با بیل یا بیلچه داخل یک سطل می‌ریزیم. 

درمرحلۀ بعد مجدد از عمق۳۰ تا۶۰ سانتی‌متری به‌طور عمیق‌تر چاله را حفر می‌کنیم و دوباره همان‌طور که قبلا گفتیم دیواره‌ها را خراش می‌دهیم و نمونه‌های خاک را در یک سطل جداگانه می‌ریزیم.

نکته: دقت کنید که اگر ریشۀ محصولی تا عمق سی سانتی‌متر باشد دیگر به نمونه‌برداری در مرحلۀ دوم یعنی از عمق ۳۰-۶۰ نیاز نداریم. برای محصولی مانند زعفران و برخی محصولات دیگر نمونه برداری از هردوعمق ۰-۳۰ و۳۰-۶۰ لازم است.

دقت کنید که داخل نمونه‌ها سنگ و کلوخ و خار و خاشاک نباشد.

برای انجام آزمایشات خاک و تجزیه و تحلیل نتایج و توصیه‌های کودی با مشاوران ما تماس بگیرید.

با چه روش‌ها و الگوهایی نمونه‌برداری انجام می‌شود؟

روش‌های نمونه‌برداری خاک به سه صورت سیستمی، غیرسیستمی و تصادفی انجام می‌شود.

نوع سیستمی نمونه‌برداری برای آزمایش خاک بسیار ساده و دقیق است با الگوی مارپیچ، Z, N, W در قطعاتی که از نظر بافت، شیب و عوامل دیگر تقسیم شده‌اند، انجام می‌شود.

برای تفسیر کردن نتیجه‌های آزمایش حداقل به ۸ نمونه از خاک درهرقسمت زمین خود نیاز دارید.

این نمونه‌های گرفته شده از خاک را که طبق مواردی که قبلا گفتیم از عمق ۳۰ سانتیمتری تهیه کردید را داخل سطل بریزید و‌باهم مخلوط کنید.

نکته: خاک نمونه‌ها باید بدون رطوبت و خشک باشد.

در کل حدود ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم خاک لازم داریم و نمونه خاک را باید داخل کیسۀ پلاستیک با در بسته قراردهیم.

برای نمونه‌برداری به جای بیلچه یا بیل می‌توانید از ابزاری مانند مته یا اوگر استفاده کنید.

مواردی که لازم است روی کیسه نمونه‌برداری خاک بنویسیم در زیر گفته‌شده است:

۱- نام مزرعه‌دار یا گلخانه‌دار

۲- نام نمونه‌بردار

۳- اسم مزرعه

۴- موقعیت جغرافیایی و محل مزرعه

۵- نوع و جنس خاک زمین موردنظر

۶- محصول 

۷- محصولی که قصد کشت آن در آینده را دارید.

۸- محصولی که در فصل قبل کشت شده‌است.

۹- نمونه‌برداری از چه عمقی انجام شده‌است.

دقت کنید که قبل از نمونه‌برداری کوددهی به زمین انجام نشود.

چه مواردی را در نتیجۀ آزمایش خاک می‌توانیم بررسی کنیم؟

در هنگام تحویل گرفتن برگۀ آزمایش خاک از مسئول مربوط به آزمایشگاه، نتایج به صورت آماری نوشته شده‌است. 

شما می‌توانید دربرگۀ آزمایش خاک شوری یا EC، اسیدیته، بافت خاک، ظرفیت تبادل کاتیونی، موادآلی، عناصر فسفر، پتاسیم، نیتروژن و بافت خاک را مشاهده کنید.

اگر گیاه شما دچار کمبود عناصر خاص مثل منگنز، بر، روی، آهن و غیره باشد می‌توانید این عناصر را نیز بررسی کنید.

۱- اسیدیته یا PH خاک

اسیدی و یا قلیایی بودن خاک همان اسیدیتۀ آن است که از موارد مهمی است که در نتایج آزمایش خاک کشاورزی بررسی می‌شود.میزان PH از ۰-۱۴ تغییر می‌کند. خاک اسیدی، اسیدیتۀ کمتر از ۷ و خاک قلیایی PH بیشتر از ۷ دارد.

عناصرغذایی که در خاک وجود دارند برای اینکه در خاک کشاورزی به شکل محلول و قابل جذب برای گیاه باشند به PH و اسیدیتۀ خاصی نیاز دارند و به همین دلیل تنظیم PH خاک از موارد بسیار ضروری است.

چه میزان PH در آزمایش خاک مناسب است؟

بیشتر عناصرغذایی دراسیدیتۀ بین ۵.۵ تا ۶.۵ دارای حلالیت در خاک هستند و قابلیت جذب توسط گیاه را دارند. هرچند اسیدیتۀ خیلی اسیدی نیز اثرات منفی روی جذب عناصر غذایی دارد ولی بسیار مهم است که PH خاک‌های قلیایی را کمتر کنیم و‌به این وسیله تعادل اسیدیتۀ خاک را تنظیم کنیم.

همان‌طورکه‌می‌دانیم مقدار اسیدیتۀ خاک را توسط PH متر اندازه‌گیری می‌کنند. اسیدیته کمتر از ۷ نشانۀ اسیدی بودن و بیشتر از ۷ نشان‌دهندۀ قلیایی بودن خاک است.

حلال بودن خیلی از مواد غذایی به اسیدیتۀ خاک وابسته می‌باشد و به‌طور معمول PH بین ۵.۵-۶.۶ برای گیاه مناسب است و عناصر غذایی در این اسیدیته جذب گیاهان می‌شوند.

پس به این نکته دقت کنید که اگر بعد از آزمون خاک اسیدیتۀ خاک شما قلیایی بود حتما اقدامات لازم جهت اصلاح خاک را انجام دهید زیرا عناصر روی و آهن در خاک‌ قلیایی جذب خوبی ندارند. میتوانید در این زمینه با مشاوران ما تماس بگیرید.

از طرف دیگر نیز زمانی که خاک خیلی اسیدی باشد عنصرهای پرمصرف مانند N,P,K به‌صورت مناسبی جذب نمی‌شوند. 

چه عناصری در خاک‌های اسیدی با کمبود مواجه می‌شوند؟

در خاک‌های بسیاراسیدی عنصرهای ماکرو‌مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم دچار کمبود می‌شوند.

کدام عناصردر خاک‌های قلیایی دچار کمبود می‌شوند؟

در خاک‌هایی که میزان Ph زیاد است و قلیایی هستند اکثرا عناصر میکرو یا ریزمغذی‌ها مثل آهن و‌روی با کمبود مواجه می‌شوند.

بهتراست برای کم شدن PH خاک از گوگرد همراه با باکتری‌های اکسیدکننده استفاده کنیم، زیرا با افزودن اسیدسولفوریک به خاک فعالیت میکروارگانیسم‌های خاکزی کاهش می‌یابد.

پارامتر هدایت الکتریکی در خاک یا EC

شوری یا EC یکی از موارد بسیارمهم در آزمایش خاک است. این پارامتر مشخص می‌کند که یون‌های حل شده به چه مقدار داخل خاک وجود دارند.

نمک‌ها یک مثال از این مورد هستند.

شوری خاک یا هدایت الکتریکی در حقیقت حل شدن یون‌های موجود در خاک موجب شوری می‌شود.

هدایت الکتریکی زیاد موجب نامناسب شدن خاک برای کشت می‌شود.

میزان هدایت الکتریکی در آزمایش خاک براساس میزان مختلف شوری خاک

در زیر به بررسی میزان هدایت الکتریکی و سطح شوری خاک می‌پردازیم.

۱- هدایت الکتریکی خاک غیرشور= (۰-۲)

۲- هدایت الکتریکی شوری خیلی کم= (۲-۴)

۳- هدایت الکتریکی خاک با شوری کم= (۴-۸)

۴- هدایت الکتریکی با شوری متوسط= (۸-۱۶)

۵- هدایت الکتریکی در شوری زیاد= (بالای ۱۶)

این مواد هنگامی‌که در آب وجودداشته‌باشند، موجب عبور جریان الکتریکی می‌شوند و علت نام‌گذاری آن به عنوان هدایت الکتریکی یاEC نیز همین مطلب است.

هرمقدارخاک ما کمتر شور باشد، مقدارجذب عناصر غذایی بالاتر می‌رود و سمیت که از وجود نمک‌ها در خاک ایجاد می‌شود، کمتر می‌شود.

واحد اندازه‌گیری مقدار شوری خاک، میلی‌موس بر سانتی‌متر و دسی‌زیمنس بر متر است.

تبادل کاتیونی

عنصرهایی که دارای بارمثبت هستند را کاتیون می‌نامیم.

برخی کاتیون‌های خاک مثل کلسیم، پتاسیم، منیزیم، روی، آهن و غیره هستند.

درحقیقت CEC یک عامل مهم است که نشان‌دهندۀ توانایی خاک برای جذب عناصرکتیونی خاک است.

ظرفیت کاتیونی خاک مقدار مواد آلی و بافت خاک را نیز مشخص می‌کند. خاک که مواد آلی زیاد داشته‌باشد و بافت آن رس باشد ظرفیت کاتیونی زیادی دارند.

علت تعیین میزان ظرفیت تبادل کاتیونی در آزمایش خاک چیست؟

حاصل‌خیزبودن و توانایی خاک برای حفظ عنصرهای غذایی توسط CEC تعیین می‌شود. اگر ظرفیت تبادل کاتیونی خاک کم باشد کمبود عناصر غذایی درآن وجود دارد و مواد غذایی به احتمال زیاد درآن شسته شده‌است.

با بیان ساده‌تر در خاک مواد غذایی با بار مثبت وجود دارند و‌«ظرفیت تبادل کاتیونی» مقدار این عناصر را که در سطح خاک نگه‌داشته می‌شوند، نشان می‌دهد.

برخی از انواع خاک آب و‌مواد غذایی را به‌خوبی درخود نگه می‌دارند ودر برخی خاک‌ها این توانایی کم است.

نکتۀ مهم این است که هرچه میزان ظرفیت کاتیونی بالاترباشد یعنی خاک مرغوب‌تر و بهتراست. هنگامی‌که این مقدار کم شود می‌توانیم متوجه شویم که نوع خاک ما شنی است و موادغذایی درآن آسان شسته می‌شوند و دراختیار ریشه‌ها قرار نمی‌گیرند. هرچقدر موادآلی و رس خاک بیشتر باشدCEC بیشتراست و همین مورد موجب نگه‌داشتن و جذب نمودن آب و عناصر غذایی می‌شود.

استاندارد و مقدار مناسب برای CEC در خاک کشورچقدراست؟

اگر مقدار ظرفیت کاتیونی از ۲۵ بیشتر باشد یعنی درحد مناسبی است، هرچند استاندارد جهانی و دقیق وجود ندارد ولی همانگونه که گفتیم هرچه CEC بیشتر باشد، خاک مرغوب‌تر است.

واحد ظرفیت کاتیونی برمبنای میلی‌اکی‌والان‌ یون‌های با بار مثبت در مقدار ۱۰۰ گرم خاک مشخص می‌شود.

در زیر میزان CEC را در خاک بر اساس نوع بافت خاک با واحدمیلی‌اکی‌والان درگرم نشان می‌دهیم.

شنی= ۳-۵

لومی=۱۰-۱۵

لومی-سیلتی= ۱۵-۲۵

رسی و لومی-رسی= ۲۰-۵۰

به منظور اصلاح‌نمودن بافت خاک لازم است مواد آلی به خاک اضافه شود و راهکارهای مدیریت خاک به‌درستی انجام شود.

برای افزایش ماده آلی خاک باید کوددامی پوسیده به خاک اضافه شود. تأکید می‌کنیم که کود دامی حتما پوسیده باشد.

استفاده از هیومیک‌ها، کمپوست‌ها و‌کودهای میکروبی و‌برخی موارد دیگر به افزایش مادۀ آلی خاک کمک می‌کنند.

درصد اشباع درخاک کشاورزی 

با یک آزمایش که نشان می‌دهد ۱۰۰ گرم خاک چه مقدار آب جذب می‌کند تا اشباع شود درصد اشباع خاک را تعیین می‌کنیم.

درصد اشباع خاک‌ها درکل سه سطح دارد:

۱- در این حالت نسبت آب در خاک خیلی پایین است و اکثر منفذهای خاک از هوا پر شده‌اند و رطوبت خاک بسیار کم است و در حالت پژمرده شدن است.

۲- در حالت دوم درصد اشباع خاک مناسب و در حد ظرفیت مزرعه است. به این معنی که آب مورد نیاز به قدر کافی در خاک وجود دارد که در اختیار گیاه قرار گیرد.

۳- در حالت سوم همۀ منافذ خاک از آب پر شده‌است وهیچ هوایی در خاک وجود ندارد.

توجه کنید که دانستن درصد اشباع خاک برای برنامۀ کود و آبیاری در فصل رشد برای افزایش بازده محصول لازم و مفید است.

تعریف مادۀ آلی در خاک کشاورزی

درحقیقت مادۀ آلی یکی از مهم‌ترین فاکتورهای خاک کشاورزی است. بدون وجود مادۀ آلی رشد گیاهان انجام نمی‌شود.

مقدار مادۀ آلی خاک باید ۱تا۲ درصد باشد که مادۀ آلی اکثر خاک‌های ایران کمتر از ۰.۵ درصد است.

براساس تعریف اگر مادۀ آلی خاک از ۱ درصد کمتر باشد خاک بیابانی می‌شود و نمی‌توان ازآن محصولی برداشت کرد.

باید توجه کنیم که تمام موادی که کربن دارند ازمواد آلی محسوب نمی‌گردند، مثلا آهک کربن دارد ولی از انواع مواد غیرآلی به‌شمارمی‌رود.

درحقیقت مواد آلی که به‌عنوان اصلاح‌کننده و کود به خاک اضافه می‌شوند، همان شکل آلی فسفر، نیتروژن و بقیۀ مواد غذایی هستند.

عنصرهای غذایی در خاک برای اینکه قابل جذب برای گیاهان باشند، باید به صورت معدنی خود تبدیل شوند.

هرچند مواد هیومیکی بسیار مناسب برای بالابردن ظرفیت کاتیونی و اصلاح خاک بسیارمناسب هستند ولی مقدار بیش از حد آنها موجب اسیدی شدن خاک می‌شود.

ترکیبات کربنی براثر فشار، گرما و فعالیت‌هاس میکروبی به مواد آلی تبدیل می‌شوند. موادی مانند شن، رس وسیلت‌ها جزء مواد غیرآلی هستند زیرا در ساختارآنها کربن وجود ندارد.

تعریف گیاخاک یا هوموس

گیاه‌خاک یا هوموس درحقیقت همان قسمت ترکیبات آلی خاک است.

بقایای گیاهان و جانوران که بعداز مرگ آنها درخاک‌می‌ماند به‌صورتی که نوع گیاه یا جانور بودن آن مشخص نباشد، گیاخاک گفته می‌شود. 

هوموس‌ها معمولا رنگ تیره دارندو موجب می‌شوند که آب و هوا به درون خاک نفوذ کند وبعضی عناصر مورد نیاز برای رشد گیاه را به آنها می‌رساند.

در بخش‌های رویی خاک هوموس بیشتری نسبت به قسمت‌های زیرین وجود دارد. در کشت‌زارها، باغ‌ها و باغچه‌ها گیاه‌خاک بیشتری نسبت به مناطق بیایبانی و بدون آب و پوشش گیاهی وجود دارد. فضای خالی که در بین ذرات خاک‌ وجود دارد توسط هومپس‌ها بیشتر می‌شود و این مورد رشد گیاهان را بهتر می‌کند.

انواع مختلف خاک‌ها برای آزمایش خاک سه حالت دارند:

۱- خاک‌های سفت یا جامد

۲- خاک که منفذهای آن با آب پرشده‌است.

۳- خاک‌هایی که منفذهای آن با هوا پرشده‌اند.

خاک‌ها تنوع زیادی دارند و همان‌گونه که اشاره کردیم تقسیم‌بندی آنها براساس بافت، ذرات موجود درآن و ترکیب‌های آلی و معدنی است.

خاک‌ها از هوموس یا گیاخاک و ذرات سنگ تشکیل شده‌اند. لایه‌های مختلف خاک شامل هوموس، آب، رس، شن و سنگ‌ریزه هستند.

خاک‌ها برمبنای رنگ و بقیۀ خصوصیات به شکل زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

زرد و قرمز

سیاه

خاک آبرفتی

خاک‌های خشک

کویری

شور و قلیایی

کوه‌ها و جنگل‌ها

باتلاق و ذغال‌سنگ

آب چگونه در خاک‌های مختلف جذب می‌شود؟

خاک رس: خاک‌های رسی ذرات ریزی دارند و فضای منفذهای آنها کوچک است و سرعت جذب آب در آنها بسبار ناچیز است. هرچند آب در این خاک‌ها به‌سختی جذب می‌شود ولی مقدار آب جذب شده را بسیارخوب درخود نگه می‌دارند و نکته اینجاست که همین آب جذب شده را به‌قدری در خود به‌طور محکم نگه‌داشته‌اند که گیاه قادر به استفاده از آن نیست.

خاک لومی: مناسب‌ترین بافت خاک همین خاک‌های لومی هستند. ترکیبان این نوع خاک ماسه، ذره‌های رسی و‌سیلت‌ها هستند و به‌سادگی آب را جذب می‌کنند و آب جذب شده به‌طور مناسبی در اختیارگیاهان قرار می‌گیرد. 

خاک‌های شنی: این نوع خاک‌ها آب را با سرعت بالایی جذب می‌کنند ولی قدرت نگه‌داری در آنها کم‌ است. جریان آب دراین خاک‌ها به علت سرعت بالای حرکت آب و‌منافذ بزرگ زیاد است و آب کمی در اختیار گیاهان قرار می‌گیرد و‌جذب آب در گیاهان به علت منافذ درشت سخت‌تر است و اکثرا آب از دسترس خارج می‌شود.

مناسب‌ترین زمان آزمایش خاک 

اوایل فصل بهار و اواخر پاییز معمولا بهترین زمان برای انجام آزمون خاک است. برای افزودن کود در پاییز و‌بهارمی‌توانیم دراین فصول که عملیات کشت و فعالیت‌های کشاورزی کمتراست، اقدام کنیم. درحقیقت نتایج آزمون خاک دراین دوره برای کود دادن در کشت پاییزه و‌بهاره مفید است.

در فصل پاییز ویازمستان خاک را زیرورو می‌کنند و نتایج آزمون خاک بسیار به این مورد و‌مقدار اضافه کردن کود و‌مواد آلی کمک می‌کند. 

نکته: آزمایش بهاره خاک وضعیت تغذیۀ خام ره به‌ویژه برای نیتروژن بهترمشخص می‌کند.

مراحل لازم برای آزمون خاک و ارائه نتایج آن و خریدن کود و کوددهی به زمین زراعی به‌طور تقریبی ۲تا ۳ هفته طول می‌کشد. معمولا آزمایش خاک را در طول فصل رشد انجام می‌دهند تا بتوانیم مشکلات مربوط به رشد گیاه را در آن فصل حل کنیم.

اگر به طور دقیق لازم به بررسی میزان کوددهی باشد بهتراست از بافت گیاه نیز نمونه بگیریم تا افزایش عملکرد برای ما قابل مشاهده باشد.

علت تعیین میزان مواد آلی در آزمایش خاک چیست؟

درحقیقت مقدار مادۀ آلی خاک نشان‌دهندۀ زندکی گیاه است و اگر ازین مقدار اطلاع داشته باشیم، می‌توانیم تصمیم‌های درست و دقیق‌تری در مورد مقدار اضافه‌کردن کودها به خاک داشته‌باشیم.

مادۀ آلی خاک درواقع قلب کشاورزی پایدار است. کشاورزی پایدار به نوعی از کشاورزی گفته می‌شود که با مدیریت صحیح تولید محصولات هم اقتصادی و هم پایدار باشد.

مادۀ آلی در خاک نقش بسیار مهمی در کشاورزی پایدار دارد و‌ به‌ویژه درکشور ما که خاک مادۀ آلی کمتر از یک درصد دارد مدیریت این‌ مورد برای کاهش فرسایش و همچنین افزایش کیفیت خاک و بسیاری از فاکتورهای دیگر بسیار مهم است.

حاصلخیزی خاک ارتباط مستقیمی با ماده آلی دارد و موادآلی یک منبع بسیار خوب برای میکروارگانیسم‌های مفید خاک که در کاهش آفات و بیماری‌های خاک موثرند و ظرفیت نگهداری آب و‌مواد غذایی را افزایش می‌دهند، هستند. 

اگر بتوانیم تهویۀ خاک را بهبود دهیم، CEC زیاد می‌شود و تاثیر مثبت روی ظرفیت کاتیون خاک دارد.

چه‌ نوع خاکی را برای چه نوع محصولی انتخاب کنیم؟

این مورد که چه نوع محصولی را با توجه به بافت، نوع و خواص خاک انتخاب کنیم مهم است.

به این دلیل که اگر گیاهی را بدون توجه به سازگاری آن با خاک کشت کنیم نه‌ تنها دچار خسارت در محصول می‌شویم بلکه خاک نیز آسیب می‌بیند. آسیب بافت خاک دراثر کشت نادرست محصول حتی کشت را در فصل بعد نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در شکل‌های زیر انواع محصولات مناسب برای هرنوع خاک وباتوجه آزمایش خاک نشان داده شده‌است.

 

 

 

نکته‌ای باید به آن توجه کنیم ضدعفونی خاک کشاورزی است. اگر تمایل به داشتن محصول سالم دارید باید ضدعفونی خاک را انجام دهید. پیشنهاد می‌کنیم مقالۀ زیر را مطالعه کنید.

ضدعفونی خاک به روش ارگانیک و معرفی پراکسیدین

چطور اسیدیته یا PH خاک را اصلاح کنیم؟

باتوجه به مطلب بالا بهتراست محصولی را انتخاب کنیم که سازگاری بیشتری با خاک و ph خاک منطقه داشته باشد. ولی روش‌هایی نیز وجود دارد که تاحدی اسیدیته را تغییر داد.

بهتراست بگوییم مهم‌ترین اثر ph بر محصول قابلیت جذب و کنترل کردن عناصر غذایی در گیاهان است.

با زیادشدن اسیدیتۀ خاک حلالیت تمام عناصر غذایی به غیر از عنصر مولیبدن کم می‌شود به دلیل اینکه این عنصر ریزمغذی است که با PH بالا جذب آن نیز زیاد می‌شود.

 

چگونه خاک آهکی را اصلاح کنیم؟

به‌طور معمول «پی‌اچ» خاک را یک خصوصیت ثابت در نظر می‌گیریم و تغییر زیادی درآن ایجاد نمی‌کنیم. به این دلیل که خاک ویژگی تامپونی و‌واحد دارد و در مقابل تغییر اسیدیته از خود مقاومت نشان می‌دهد.

برای اصلاح خاک اسیدی که به‌طور معمول در کشورهای اروپایی و مرطوب دارند لازم است اصلاح کننده‌های خاک را اضافه می‌کنند.

 در کشور ما اکثرا خاک قلیایی است و ph آن بالاست. دراینجا باید اسیدیته را کاهش دهیم. در بعضی مواقع اسیدکلریدریک و اسیدسولفوریک را توسط آب آبیاری به خاک اضافه می‌کنیم. 

نکته‌ای که وجود دارد این است که مصرف اسید کار مشکلی است و خطرات و عوارض جانبی دارد. برای رفع مشکل خاک قلیایی توصیه ما استفاده از گوگرد است.

گوگرد در خاک به وسیلۀ «تبوباسیلوس» که یک باکتری خاک‌زی است به اسیدسولفوریک تبدیل می‌شود و PH خاک را تغییر می‌دهد ولی توجه کنید همان‌طور که گفتیم به دلیل مقاومت خاک این تغییر زیاد نیست و به اندازۀ یک واحد اسیدیتۀ خاک کمتر می‌شود.

یک فن‌آوری در کشاورزی مدرن وجود دارد که یک روش مدیریتی در مزرعه و باغ است و به آن «بایوجمی» گفته می‌شود. در این روش زمین‌های زراعی که توسط کودهای شیمیایی مسموم و تخریب شده‌اند، خاک‌های فقیر و قلیایی توسط کودهای آلی اصلاح می‌شوند. در روش بایوجمی افزایش مادۀ آلی خاک موجب تعادل اسیدیته و ظرفیت تبادل کاتیونی و در نتیجه اصلاح خاک کشاورزی و زراعی می‌شود.

چه درصد از ذرات در بافت خاک وجود دارد؟

بر اساس اندازۀ ذرات به انواع شن، سیلت و رس تقسیم می‌شوند. بزرگ‌ترین ذرات خاک شن و کوچکترین آن رس می‌باشد و سیلت متوسط است. هر نوع خاکی درصدهای مختلفی از ذرات شن، سیلت و رس را دارد و بر همین اساس بافت خاک تعیین می‌شود. 

اگر به یک خاک رسی گفته شود علت آن این است که درصد رس آن زیاد است.

بافت خاک و اندازه ذرات آن میزان توانایی آن را برای نگه‌داشتن مواد غذایی تعیین می‌کند. ذرات رس به‌دلیل اینکه مساحت بیشتری دارند، نسبت به ذرات درست‌تر بهتر می‌توانند مواد غذایی را در خود نگه‌دارند و عناصر کاتیونی را حفظ کنند.

نکته:خاک‌های رسی CEC بالاتری نسبت به خاک‌های شنی دارند.

به خاک‌هایی که نسبت مساوی شن، سیلت و‌رس داشته باشد خاک لوی می‌گوییم که از بهترین و مرغوب‌ترین انواع خاک هستند.

خصوصیات فیزیکی خاک‌های مرغوب

اگر ذرات شن، سیلت و رس در خاک به‌صورت متعادل وجود داشته باشد، می‌توانیم آن را خاک‌ مرغوب بنامیم.

خاک‌هایی که بافت آنها شنی است حاصلخیزی کمتر و‌تهویۀ بهتری دارند.

از جهت دیگر خاک‌های با بافت رسی تهویۀ چندان خوبی ندارند ولی ظرفیت تبادل کاتیونی بالا دارند. فشردگی در خاک رسی زیاد است و به همین علت ریشه‌ها به‌خوبی در خاک گسترده نمی‌شوند.

برای اینکه بتوانیم هردوخاک را اصلاح کنیم و بافت آنها را بهبود بخشیم بهترین راهکار استفاده از مواد آلی است.

چگونه بافت خاک را مشخص می‌کنیم؟

روشی که برای مشخص کردن بافت خاک انحام می‌شود، هیدرومتری نام دارد. در این روش ذرات رس، شن و سیلت خاک را بدست می‌آورند و از طریق مثلث بافت خاک نوع بافت را تعیین می‌کنند.

وبسایت ما و مجموعۀ مدرن‌فارم این امکان را برای شما فراهم می‌کند که با تعیین درصد ذرات خاک، نوع بافت خاک و آزمایش‌های خاک و توصیه‌های کودی را برای شما محاسبه کند.

مواد خنثی شونده در خاک یا Total neutralizing value

تنظیم نمودن  TNV خاک توسط موادی مانند آهک که خاصیت قلیایی دارند، انجام می‌شود.اسیدیته و خنثی سازی مقدار آهک خاک را تعیین می‌کند. 

کربنات کلسیم اجزاء اصلی ساختار آهک است، البته برخی مواد کربناته دیگر مثل کربنات منیزیم هم در خاک‌های آهکی وجود دارد.

در حقیقت TNV یا ارزش خنثی‌سازی بر مبنای کربنات کلسیم و درصد آهک که برای خنثی کردن اسید استفاده می‌شود، محاسبه می‌گردد.

میزان مواد خنثی‌شونده مناسب خاک

آهک علاوه بر فایده‌هایی مثل تنظیم اسیدیتۀ خاک و بالابردن نفوذپذیری، در برخی موارد رشد گیاه را محدود می‌کند.

وقتی اسیدیته زیاد و خاک دارای PH بالایی است و خاک هم مقدار زیادی آهک دارد، گیاه به عناصر فسفر، پتاسیم و ریزمغذی‌ها دسترسی کمتری دارد.

طبق گزارش فائو درصد مناسب آهک خاک ۱۵ درصد است. در ایران خاک‌ها اغلب آهک بالایی دارند و این مقدار بیشتر از ۱۰ درصد است. 

چنانچه مقدار آهک زیاد باشد رسوب کردن عناصر غذایی موجب خارج شدن آنها از دسترس ریشۀ گیاه می‌شود.

معرفی مواد مغذی موجود در خاک

۱- موادمغذی اصلی شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم است.

۲- مواد مغذی ثانوی شامل کلسیم، منیزم و گوگرد هستند.

۳- مواد مغذی جزئی شامل منگنز، آهن، روی، مس، کلر، مولیبدن و بر هستند.

فسفرموجود در خاک با روش‌های مختلف استخراج می‌شود و استانداردهای عناصر موجود در خاک در کشورهای مختلف متفاوت است. در کشورهای اروپایی بیش از ده نوع آزمایش فسفر در خاک وجود دارد و نتایج این آزمایش‌ها نیز باهم متفاوت هستند.

کیت‌های تست و آزمایش خاک وجود دارد که خود کشاورز یا مزرعه‌دار می‌تواند توسط آنها تا حدودی مواد مغذی و اسیدیتۀ خاک را اندازه‌گیری کند و در برخی فروشگاه‌ها فروخته می‌شوند.

نکتۀ مهم این است که نتایجی که از آزمون خاک در آزمایشگاه‌های خاکشناسی بدست می‌آید بسیار دقیق‌تر هستند.

آزمایش خاک یک روش برای راحت‌تر انتخاب کردن ترکیب کود و دوزهای آنها در زمین زراعی و باغ‌ها است.

برخی آزمایشگاه‌ها هستند که همۀ ۱۳ مواد مغذی لازم برای خاک و گیاه را آنالیز و تجزیه و تحلیل می‌کنند و نتایج را ارائه می‌دهند.

نیتروژن

مهم‌ترین عنصر غذایی پرمصرف که برای گیاهان بسیار ضروری است و در رشد نقش مهمی دارد نیتروژن یا همان «ازت» است. در آزمایش خاک عنصر ازت از محدودکننده‌ترین عناصربرای رشد مناسب گیاه است. 

شکل‌های قابل جذب نیتروژن برای گیاهان به صورت نیترات و آمونیوم هستند. فرم‌های نیتروژن که درخاک دیده می‌شوند آمونیوم، نیترات، N2،NO و NO2 هستند.

با توجه به توضیحات بالا در آزمایش‌های خاک در ایران درصد نیتروژن خاک را به‌طور کلی اعلام می‌کنند و کمتر دیده شده که در آزمایش مقدار نیترات خاک گزارش شود.

دقت کنید که نیتروژنی که در نتایج آزمایش خاک می‌بینید در حقیقت نشان‌دهندۀ هردوفرم نیتروژن قابل جذب و غیرقابل جذب برای گیاه است و فقط فرم‌های نیترات و آمونیوم قابل جذب و مفید برای رشد محصول هستند.

بهترین میران نیتروژن درخاک کشاورزی در نتایج آزمایش خاک چقدراست؟

نوع کشت و‌محصول تاثیر مهمی در میزان بهینۀ نیتروژن قابل جذب درخاک دارد.

مقدار نیتروژن یا ازت خاک درنتیجۀ آزمایش خاک باید از ۰.۲ درصد بیشتر باشد.

اگر مقدار ازت کمتر از میزان بهینه باشد باید کودهای ازته رابا میزان مناسب به خاک اضافه کنید. درنتایج آزمایش خاک نیتروژن باید در فرم نیتراتۀ خود گزارش شود که معمولا در این شکل باید مقدار آن ۲۰-۳۰ میلی‌گرم باشد و اگر این میزان از ۱۰ پایین‌تر باشد عملکرد نیز کم می‌شود.

فسفردرآزمایش خاک‌ کشاورزی 

فسفر عنصری است که در خاک ضروری است و موجب رشد و تولید از ابتدا تا انتهای فصل رشد می‌شود و میزان آن با ppm اندازه گیری می‌شود.

باتوجه به مقدار فسفر خاک و ازروی آنالیز آزمایش خاک کشاورزی مقدار فسفر وکودهایی فسفاته که باید به خاک اضافه شود را محاسبه می‌کنیم.

باید دقت کنیم که فسفر بیش از حد نیاز به خاک افزوده نشود زیرا باعث زیاد شدن فلزات سنگین و همین‌طور جذب نشدن برخی عناصر دیگر مانند «روی» در گیاه می‌شود.

مقدار مناسب فسفردرنتایج آزمایش 

بسته به عملکرد محصول این میزان متفاوت است ولی اگر بخواهیم مقدار استاندارد برای آن در نظر بگیریم ۱۵ میلی‌گرم در یک کیلوگرم خاک را در نظر می‌گیریم.

اگر مقدار فسفربیشتر از ۳۰ میلی‌گرم در یک کیلوگرم خاک باشد، نباید کود فسفات را اضافه کنیم زیرا همانطور که گفتیم جلوی جذب عناصر دیگر را می‌گیرد. اگر این میزان از ۱۵ ppm کمتر باشد موجب کاهش رشد و عملکرد محصول می‌گردد.

 عنصر پتاسیم در آزمایش خاک

نقش مهم پتاسیم در گیاه مربوط به بازو بسته شدن روزنه‌ها و تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن و سایر گازها در گیاه است. اثر مثبت دیگر پتاسیم روی گیاه افزایش مقاومت گیاهان در برابرتنش خشکی است.

مانند عناصر قبلی پتاسیم (K) بر اساس واحد ppm اندازه‌گیری می‌شود و شکل قابل جذب آن برای گیاه پتاسیم به‌صورت بار یونی مثبت است.

در خاک شنی اگر CEC پایین باشد و آب‌شویی انجام شود، با کمبود پتاسیم مواجه می‌شویم و برای جبران کاهش پتاسیم خاک باید از کودهای مناسب پتاسه در زمان‌های مناسب استفاده کنیم.

وقتی مقدارپتاسیم از مقدار لازم آن در خاک کمتر باشد، گیاه عکس‌العمل نشان می‌دهد و در نتیجه محصول کاهش می‌یابد. مانند عناصر قبلی که گفتیم برای پتاسیم (K) نیز مقدار ایده‌آلی وجود دارد که بسته به نوع گیاه و نوع و مقدار تولید متفاوت است.

در آزمایش خاک این مقدار بین ۳۰۰-۵۰۰ میلی‌گرم در کیلوگرم خاک است و اگر این میزان از ۳۰۰ کمتر شود موجب کمبود پتاسیم در گیاه می‌شود.

میزان بر درخاک

میزان بر درخاک مهم است زیرا روی ساختار سلول‌های گیاه، مثل غشا و دیوارۀ سلول، گرده‌افشانی ولقاح گیاه تأثیر دارد.

از علائم کمبود بر کاهش رشدسرشاخه و پیچیدگی و زیادشدن بافت‌های چوب‌پنبه‌ای در گیاه می‌شود.

افزایش بیشتر از حد استاندارد میزان بر در خاک موجب تغییر رنگ گیاه و از بین رفتن گیاهان می‌شود.

عناصر ریزمغذی در نتایج آزمایش خاک

معمولا در بیشتر آزمایشگاه‌های خاک‌شناسی مقدار عناصر ریزمغذی (آهن، روی، بر، مس منگنز) درصورتی انجام‌ می‌شود که کشاورزان با پرداخت هزینه‌های اضافی درخواست انجام این آزمایش را داشته باشند.

عناصر ریزمغذی چگونه تفسیر می‌شوند؟

این عنصرهای مهم هرچند به مقدار ناچیز و‌کم در گیاه لازم هستند ولی اثر آنها روی رشد و افزایش عملکرد محصول بسیار مهم است. مقدار این عناصر با واحد ppm محاسبه می‌شود و از طرفی اگر مقدار آنها درخاک بیش از مقدارمورد نیاز باشد و تجمع پیداکنند، موجب مسمومیت گیاهان می‌شوند.

روی یا Zn در آزمون خاک 

همان‌طور که در بخش قبلی اشاره کردیم «روی» یا Zn عنصری است که به اندازه خیلی کم برای گیاهان لازم است. در حالت کلی اگر مقدار روی بین ۲-۳ ppm باشد برای گیاه ایده‌آل است. اگر متوجه شدید که میزان عنصر روی در خاک در حدایده‌آل است ولی توسط گیاه جذب نشده و کمبود آن در گیاهان مشاهده می‌شود حتما مقدار فسفر را در خاک بررسی کنید. زیرا مقدار بیش از حد کود فسفات در خاک جذب روی را در گیاه کم می‌کند.

نکته: اگر کود فسفات را به‌مقدار بیش از حد به خاک اضافه کنیم، موجب کمبود جذب روی در گیاه می‌شود.

آهن در خاک (Fe)

اسیدیته یا PH خاک عامل بسیار مهمی است که دسترسی ریشه گیاه به آهن به‌طور مستقیم به آن‌وابسته است.

خاک‌های قلیایی که آهک آنها بالا است دچار کمبود و فقر آهن می‌شوند.

باید دقت کنیم که در موارد متفاوت شکل‌های مناسب کود آهن را به خاک اضافه کنیم. به مثال زیر دقت کنید:

اگرخاک ما آهکی باشد و از نظر PH قلیایی باشد، آهن را نباید به فرم سولفاته به خاک اضافه کرد زیرا آهن رسوب می‌کند وتأثیری در رفع کمبود آن توسط گیاه ندارد و آهن مورد نیاز در دسترس ریشۀ گیاه قرار نمی‌گیرد.

مقدار ایده‌آل آهن مانند عناصر قبلی باتوجه به نوع کاشت ما مختلف است، در حالت کلی مقدار مناسب بین ۱۰-۱۵ پی‌پی‌ام است. دقت کنید که اگر غلظت آهن بیشتر از ۲۵ ppm باشد ممکن است موجب مسمومیت در گیاه شود.

منگنز درخاک کشاورزی

در اسیدیته یا PH بالا مثل بقیۀ ریزمغذی‌ها این عنصر کمتر قابل جذب برای گیاهان می‌شود. اگر مقدار منگنز از ۱۰ ppm کمتر باشد موجب کمبود این عنصر در گیاه می‌شود و کودهای ریزمغذی یک گزینۀ مناسب برای جبران کاهش منگنز است.

گچ موجود در خاک 

به دلیل اینکه عناصر گوگرد و کلسیم در داخل خاک وجود دارند، گچ می‌تواند برای خاک مفید باشد و البته باید توجه داشت که مقدار آن در حد مناسب باشد و بیش از حد در خاک وجود نداشته باشد.

چنانچه خاک سدیم بالاییداشته باشد، اضافه کردن گچ به میزان مناسب موجب کم شدن شوری می‌گردد.

لزوم استفاده استاندارد کودها

وقتی از کودهای شیمیایی بیش از حد استاندارد و به‌ صورت غیرعلمی استفاده کنیم در کل باعث تخریب ساختار خاک و خاک‌دانه‌ها می‌شویم و همین امر مشکلات قابل توجهی در زه‌کشی خاک‌ها ودر نتیجه جریان آب و هوا در خاک و محیط اطراف ریشه‌ها می‌شود.

در زمین‌های چمن ورزشی و یا زراعی یا مراتع گاهی این کوددهی بدون استاندارد و غیراصولی انجام می‌شود و حتی برخی مواقع فقط کود نیتروژن‌دار را استفاده می‌کنیم و در نتیجه خاک فشرده می‌شود و ساختار آن تغییر می‌یابد و زمین ما به‌صور موضعی از بین می‌رود و حالت کچلی درچمن ویا زمین زراعی اتفاق می‌افتد. 

در نتیجه به منظورجلوگیری ازین گونه موارد حتما به توصیه‌های کودی پس از آنالیز خاک دقت کنید.

نسبت جذب سدیم یا SAR

نسبت مقدار سدیم به مقدار کلسیم و‌منیزم را که به‌صورت محلول در خاک وجود دارد SAR می‌گوییم. 

درحقیقت این نسبت مقدار شوری و قلیایی بودن خاک را مشخص می‌کند. هرچقدر این مقدار بیشتر باشد نفوذ آب به گیاه کمتر می‌شود و رشد گیاهان کاهش می‌یابد. میزان نسبت جذب سدیم بیشتراز ۱۰-۱۵ این خاک را در گروه خاک‌های شور و قلیایی قرار می‌دهد. همان‌طور که در متن گفته شده به‌وسیلۀ جوگرد ویا مواد آلی یا روش بایوجمی تا حدودی می‌توان خاک را بهبود بخشید و نکته اینجاست که معمولا خصوصیات خاک ثابت است و‌در مقابل تغییر مقاومت نشان می‌دهد و چندان تغییری نمی‌کند. در نتیجه حتما به نوع محصول خود نیز توجه کنید که سازگار با نوع خاک شما باشد.

در این زمین می‌توانید با مشاوران ما به‌طور تخصصی در تماس باشید.

هدایت الکتریکی یا EC

هدایت الکتریکی که نشان‌دهندۀ غلظت نمک در خاک است، براساس قابلیت نمک در هدایت الکتریکی خاک مشخص می‌شود. این هدایت الکتریکی براساس زیمنس بر متر محاسبه می‌شود و‌ واحد دیگری نیز وجود دارد که میلی‌موس بر سانتی‌متر است و این واحد اندازه‌گیری قدیمی‌تر است. EC را توسط هدایت‌سنج الکتریکی اندازه می‌گیرند.

در حقیقت این واحد مقدار نمک‌های محلول خاک را که همان شوری خاک است را می‌سنجد. همان‌طور که می‌دانیم شوری زیاد در خاک موجب جلوگیری از رشد و مانع جوانه‌زدن بذرها می‌شود.

هرچند این نکته که گیاهان درصد مقاوت مختلفی نسبت به شوری خاک دارند و به‌طور معمول شوری حدود ۰-۲ مقدار بسیار کم و‌شوری بین ۲-۴ مناسب برای رشد گیاه است مگر اینکه حساسیت گیاه نسبت به شوری بالا باشد.

در شوری بین ۴-۸ و ۸-۱۶ معمولا رشد گیاه با مشکل مواجه می‌شود و اگر مقدار شوری بیشتر ازین شود رشد محدود می‌شود.

رنگ خاک و تشخیص خاک از روی رنگ آن

از روی رنگ خاک می‌توانیم اطلاعات مهمی در مورد ترکیب‌های آلی ومعدنی خاک، زهکشی و سایر فرآیندهای خاک به‌دست بیاوریم. ولی در کل در طبقه‌بندی خاک‌ها نباید رنگ خاک را به‌عنوان عامل اصلی در نظر بگیریم.

– هرچه رنگ خاک ما تیره‌تر باشد نشان‌دهندۀ این است که مقدار مادۀ آلی بیشتری در خاک زراعی ما وجود دارد و همین‌طورهوادیده‌گی خاک وجذب بالای حرارت وجود دارد.

– خاک‌های قرمز و یا زرد دارای ترکیبات آهن هستند. خاک‌های قرمز اکسیدآهن هماتیت و خاک‌های زرد معمولا اکسیدآهن هیدراته دارند.

– خاک‌ سفید میزان کربنات کلسیم یا آهک، سیلیس، رس خالص، کربنات منیزیم، گچ و نمک‌های محلول را نشان می‌دهد. خاک‌هایی که به رنگ سفید هستند معمولا به علت نمک موجود محلول شوری بیشتری دارند.

– اگر تهویۀ خاک مناسب نباشد ویا آب‌ایستادگی در خاک ایجاد شود، رنگ خاک معمولا خاکستری یا خاکستری متمایل به سبز یا آبی می‌شود. به علت اینکه اکسیژن به حد کافی در خاک وجود ندارد، آهن به صورت FeO یا اکسید فرو تبدیل می‌شود.

– از روی رنگ خاک می‌توانیم زه‌کشی آن را نیز مشخص کنیم.زه‌کشی ضعیف و تهویۀ نامناسب خاک‌ها به دلیل تجزیه نشدن مادۀ آلی و همین‌طور لایه‌های زیرین خاک‌ها باعث خاکستری شدن رنگ خاک می‌شود. زه‌کشی معمولی باعث دیده شدن رگه‌های زردرنگ در خاک می‌شوداین رگه‌های زرد و زهکشی خوب و مناسب باعث می‌شود که ترکیبات آهن به رنگ قرمز در خاک‌های زراعی دیده شوند.

رنگ خاک‌ها را در کل به‌وسیلۀ دفترچۀ رنگ «مانسل» می‌توانیم تعیین کنیم. نمونۀ خاک زمین زراعی خود را به دوشکل خشک و مرطوب در کنار دفترچۀ رنگ مانسل قرار دهید و مشاهده کنید که این رنگ بیشترین شباهت را به کدام رنگ دفترچه دارد پس از آن در توضیحات رنگ را یادداشت و قرائت کنید.

تجزیۀ شیمیایی نمونۀ خاک

نمونه‌ها توسط کشاورز به آزمایشگاه تحویل داده می‌شود و در این قسمت نمونۀ خاک‌ کوبیده می‌شود و توسط الک‌های ۲میلی‌متری الک می‌شوند. بعد از الک کردن نمونه‌های خاک کشاورزی برای مرحلۀ بعدی یعنی تجزیۀ شیمیایی آماده می‌شوند.

حتما باید تجزیۀ شیمیایی طبق استاندارد انجام شود. هریک از عناصر غذایی روش تجزیۀ استاندارد خود را دارند. 

برخی روش‌های استاندارد تجزیه در زیر گفته‌شده‌است:

-تجزیۀ فسفر با روش «السن»

-روش کلدال برای تجزیۀ نیتروژن

-تجزیه پتاسیم توسط روش فیلم فوتومتری

– تجزیۀ شیمیایی عنصرهای کم مصرف توسط روش DTPA

تفسیرنتایج آزمون خاک

در این مرحله اطلاعاتی حاصل از تجزیۀ شیمیایی را تفسیر می‌کنیم.

انواع تفسیر نتیجۀ خاک

۱- غلظت بحرانی

۲- غلظت مناسب عناصر

مقدار غلظت بحرانی زمانی است که اگر عنصرهای مغذی خاک بالاتر از این حد باشند گیاه دیگر واکنشی به مقدار بیشتر آن نشان نمی‌دهد و چنانچه از این میزان کنار باشند واکنش گیاه نسبت به این غلظت مثبت است.

درواقع اگر در غلظتی از عناصر غذایی ۹۰-۹۵ درصد از مواد غذایی را داشته باشیم به آن «غلظت بحرانی» گفته می‌شود.

چنان‌چه غلظت عناصر غذایی از مقدار غلظت بحرانی کمتر بلشد، رشد گیاهان و درختان کم می‌شود و در نتیجه کم‌شدن بازده محصول و عملکرد را خواهیم داشت.

با تفسیر آزمایش خاک به چه اهدافی می‌رسیم؟

-نوع خاک باغ یا مزرعه یا زمین زراعی را می‌شناسیم و گیاه مناسب را برای کشت در زمین انتخاب می‌کنیم.

کمبودها و مواردی که در خاک مناسب هستند را شناسایی کرده و از کودهای شیمیایی مناسب استفاده می‌کنیم و همین امر باعث تخمین مناسب داده‌ها شده و موجب صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود.

بنابراین مهم‌ترین موضوع در تفسیر خاک صرفه جویی در هزینه‌ها است.

اکر مواد مغذی را به طریق درست استفاده کنیم، موجب کمترین آسیب به محیط زیست شده وبافت خاک صدمه نمی‌بیند.

در مرحلۀ تفسیر نتایج در نهایت به دیتاهایی می‌رسیم که به سه گروه زیر تقسیم می‌شوند:

-مقدار کم

-متوسط

-اپتیمم یا مناسب 

-زیاد

پس از مرحلۀ تفسیر نتیجۀ خاک باید توصیۀ کودی انجام شود.

توصیۀ کودی برای خاک زراعی در آزمون خاک

توصیه‌های مربوط به کود را توسط نتیجۀ آزمون خاک انجام می‌دهیم.

به‌طور مثال گیاه مورد نظر ما «پامچال» است و مقدار فسفر مناسب برلی رشد آن ۱۵ میلی‌گرم در یک کیلوگرم خاک است. میزان فسفر موجود در خاک زراعی ۱۰ میلی‌گرم درکیلوگرم است و در این صورت نیازاست که ما کود فسفر را به خاک اضافه کنیم و این میزان باید ۵ میلی‌گرم باشد تا کمبود فسفر جبران شود.

برچه اساسی توصیه‌های کودی انجام می‌شوند؟

۱- آگاهی از اینکه چه میزان عناصر غذایی در خاک وجود دارند.

۲- مقدار استاندارد و‌مورد نیاز عناصر غذایی برای رشد گیاه چقدر باید باشد.

۳- کمبود عناصر مورد نیاز گیاه به‌وسیلۀ کودهای مناسب جبران شود.

تعرفه‌های آزمون خاک

قیمت‌های مربوط به آزمایش خاک زراعی و باغبانی در هر سال متغیر است و بسته به هزینه‌های ذوز قابل تغییر هستند.

متراژ زمین زراعی و نوع عناصر غذایی، تجهیزات مورداستفاده و بررسی‌هایی که انجام می‌دهیم موجب تغییر در هزینه‌ها می‌گردد.

قیمت ثابتی را نمی‌توانیم برای آزمایش‌ها در نظر بگیریم زیرا هرکدام از نتیجه‌ها مثل PH، نوع خاک وهدایت الکتریکی زیرا هزینه‌های هریک مقدار متفاوتی است.

با توجه به توضیحات بالا بهتر است بدانید که هزینۀ آزمایش‌ها وندان زیاد نیست و با توحه به اهمیتی که انجام دادن آن دارد و نتیجۀ مثبتی که روی محصولات می‌گذارد، انجام آن بسیار مهم‌تر از هزینه‌های آن است.

برای اطلاع ازقیمت‌ها با ما تماس بگیرید.

[author title=”هدیه حیاتی” image=”https://www.linkedin.com/in/hediyeh-hi-835496201″]مترجم و علاقه‌مند به تولید محتوا در زمینۀ کشاورزی و فضای سبز[/author]

منابع

https://www.indiamart.com/proddetail/agriculture-soil-testing-20183972388.html

https://www.kisaanhelpline.com/franchise-opportunities

https://www.qld.gov.au/environment/land/management/soil/soil-properties/texture

https://www.sciencelearn.org.nz/resources/960-the-nitrogen-cycle

https://www.komeco.nl/en/why-a-soil-needs-macro-and-micronutrients/

https://www.qld.gov.au/environment/land/management/soil/soil-properties/texture

http://bio1152.nicerweb.com/Locked/media/ch37/soil_av

ailability.html

https://www.aces.edu/blog/topics/crop-production/auburn-university-soil-test-lab/